Nieuwe monumenten met Rondeel als waakhond

Vijftien Deventer bouwprojecten telt de tentoonstelling Gebouwde Trots, die vrijdag 30 september is geopend door wethouder Rob de Geest. Bouwprojecten waar architecten en andere betrokkenen, maar ook bewoners en andere inwoners van Deventer trots op zijn.

De opening van Gebouwde Trots in Architectuurcentrum Rondeel was tevens het startschot van de Maand van de  Architectuur, die eindigt met de uitreiking van de eerste Deventer Architectuurprijs, op dinsdag 1 november in theater MIMIK. Verder staan er onder meer fietstochten langs de achttien inzendingen voor de architectuurprijs, een Cinema Rondeel in MIMIK en een aflevering van Studium Generale in Hogeschool Saxion op het programma.

Volgens wethouder wonen en herstructurering De Geest (PvdA) staat architectuur deze maand terecht vol in de aandacht. “Bouwprojecten hebben impact op de stad en roepen vaak veel emotie en discussie op. In Deventer staan veel gebouwen waar we trots op zijn. Het is fijn dat het er zoveel zijn. Andere gemeenten zijn daar wel eens jaloers op”.

Wat De Geest betreft kunnen er nog meerdere tentoonstellingen met dit thema volgen. Met de bouw tot 2030 van 7000 woningen met bijbehorende voorzieningen en een extra ambitie van nog eens 4000 woningen zijn er nog heel wat nieuwe monumenten op komst, voorspelt hij. “Die woningen en de gebouwen met voorzieningen die dan nodig zijn, bouwen we met respect voor de schoonheid van Deventer. Dat doen we met het Rondeel als goede waakhond. Laten we veel moois bouwen en zuinig zijn op wat we hebben”, aldus De Geest.

Volgens hem ontbreekt het voor hem mooiste gebouw van Deventer op de tentoonstelling. Hij suggereerde Het Baken in de Vijfhoek, het bakstenen stadion van Go Ahead Eagles en het stadhuis (beide wel op de tentoonstelling). Maar het mooiste gebouw is volgens De Geest toch de Lebuïnuskerk, die met haar 500 jaar ook nog eens een duurzaam gebouw is, zo zei hij.

“Elke keer ontdek ik vanuit mijn werkkamer in het stadhuis weer nieuwe dingen aan de kerk. Vooral de Latijnse tekst op de toren fascineert me steeds. Wees waakzaam en ga in overleg te werk, staat er. Dat doen we ook in Deventer, zodat we ook veel nieuwe monumenten krijgen. We hebben er heel veel, maar er komen er nog heel veel bij”.

Gebouwde Trots

De tentoonstelling Gebouwde Trots is samengesteld door Roel van Veldhuizen, die voor het Rondeel al diverse tentoonstellingen heeft ingericht, onder meer met hulp van architect Jim Peters, met de renovatie van het Noordenbergkwartier een van de vijftien inzendingen op de tentoonstelling. De vijftien inzenders reageerden op een oproep van het Rondeel aan architecten en andere betrokkenen om een Deventer project aan te melden waar zij het meest trots op zijn. Ook inwoners konden een project aanmelden.

Tijdens de presentatie van de vijftien projecten deelde debatleider Andries van den Berg de inzendingen in drie categorieën in. Een deel van de gebouwen draagt flink bij aan de buurt of de stad als geheel, zoals woongebouw De Havenmeester van architect Daniël Kleine Schaars  van I’M Architecten, die op een succesvolle manier een open plek in het Havenkwartier heeft afgerond, met veel oog voor de naastgelegen bebouwing en de geschiedenis van het gebied.

Van den Berg noemde ook Het Koggeschip van architect Peter Ghijsen, het appartementengebouw met winkelruimte op de hoek van de Holterweg en de Oostriklaan. Dat moest de verspreid liggende bebouwing omtoveren tot een heus stadscentrum, waarbij Ghijsen het hoge baken aan het kruispunt bij de Scheg trapsgewijs liet aflopen naar de lage bebouwing van het oude Colmschate.

Ghijsen prees de inzet van opdrachtgever Eigen Bouw, die zich liet overhalen een plint met winkelruimte onder het woongebouw op te nemen, belangrijk voor een meer stedelijk hart van de nieuwe wijk. “Ze dachten: wie wil daar nu zitten, maar ik zei dat ze geduld moeten hebben. Nu is alles daar gevuld”.

Nieuwe iconen van Deventer

Als tweede categorie van de inzendingen noemde debatleider Van den Berg de nieuwe iconen van de stad, zoals het stadhuis, filmhuis en theater MIMIK, de nieuwe bibliotheek, maar ook het wijnhuis van Slot Kleverkamp, net als Het Koggeschip een ontwerp van Peter Ghijsen. Volgens Van den Berg staat het op een belangrijk punt aan die hele lange lijn die de Holterweg is, juist op de kruising met het Overijssels Kanaal. Een gebouw waar niets standaard is, aldus Van den Berg.

Ghijsen riep het oude pand van Slot Kleverkamp aan het begin van de Zwolseweg in herinnering. “Een van de leuke dingen van dat pandje was de kleine kelder, waar op zaterdagmiddagen vaste klanten een glas wijn dronken. Een hele bijzondere sfeer, maar hoe krijg je die sfeer in een nieuw gebouw”, zo hield hij de honderd bezoekers van de opening voor.

Samen met zijn opdrachtgever besloot Ghijsen diverse wijnhuizen te bezoeken. Een wijnhuis in een Antwerpse voormalig garagebedrijf bracht de oplossing. “Je kwam daar binnen in een hele lage ruimte en dan ineens was er een hele hoge ruimte. Daar hebben we ons door laten inspireren. Voorbeelden laten zien aan je opdrachtgever is heel belangrijk”, zei Ghijsen, die daarmee een stelling van gespreksleider Van den Berg onderstreepte.

Transformatie bestaand gebouw of wijk

Die refereerde daarmee aan een uitspraak van architect Ellen Schild van Studio Groen+Schild eerder op de avond over de reinwaterkelder die zij verderop aan de Holterberg heeft omgevormd tot modern woonhuis. Schild zei dat haar opdrachtgever drie keer vergeefs een verbouwingsplan had voorgelegd aan de gemeente, zonder die ter plekke rondgeleid te hebben. Een rondleiding met uitleg leverde dit keer succes op. Inmiddels transformeert Schild in Rijswijk een derde reinwaterkelder, na een eerste in de Achterhoek.

Van den Berg rangschikte het woonhuis in en op de opslagkelder voor drinkwater als een succesvolle transformatie van een bestaand gebouw of wijk. In die categorie valt ook de inzending van architect Jim Peters, die samen met architect Willem Smid de nieuwbouw en restauratie van de bestaande huizen in het Noordenbergkwartier voor zijn rekening nam, nadat de gemeente de buurt had willen vervangen door kantoren, maar buurtbewoners en ook Peters en Smid op haar weg tegenkwam. Diverse bewoners van het Noordenbergkwartier bezochten de tentoonstellingsopening om te getuigen van hun trots op het herstel van de wijk.

Inmiddels was een eerste ingreep in de wijk niet meer terug te draaien en verscheen aan het Muggeplein het Deventer politiebureau, dat jaren geleden werd gesloopt voor een ontwerp van Maas Architecten uit Lochem, nu samengegaan met een ander bekend architectenbureau uit de regio tot Maas Kristinsson Architecten.

Nadat plannen voor flink wat woningen onhaalbaar bleken door de archeologische bescherming van het achterterrein, bouwde Maas op de fundamenten van het politiebureau woningen en appartementen met elk weer een eigen gevel, zoals de eerdere woningen op de plek van het politiebureau ook van elkaar hadden verschild. Dat gebeurde boven op het half ondergrondse cellencomplex, zodat elke woning een eigen stukje voormalige gevangenis ter beschikking kreeg.  Diverse bewoners zeiden vrijdagavond heel enthousiast te zijn over de samenwerking met de architect, de woningen en het wonen op die plek.

Enthousiasme en trots voelt ook Martin Kleine Schaars van I’M Architecten, ontwerper van het vernieuwde stadion van voetbalclub Go Ahead Eagles aan de Vetkampstraat. Niet alleen op zijn eigen prestatie, maar vooral op de inzet van opdrachtgever Go Ahead om Kleine Schaars voorkeur voor een bakstenen stadion te honoreren, en op de omwonenden, die samen met supporters van de club zelf meehielpen aan de verbouwing, en enorm trots zijn op de grote overbuurman.

Net als Peter Ghijsen voor de nieuwbouw van Slot Kleverkamp was ook hij met zijn opdrachtgever op excursie geweest, onder meer naar Londen, waar voetbalclub Fulham eveneens in een bakstenen stadion speelt. ,,Met de buurt en met Go Ahead hebben we het voor elkaar gekregen dat we in baksteen konden bouwen, terwijl er overal staal wordt gebruikt. We hadden dat aan Go Ahead laten zien, maar daarna ook de prijsvraag mee gewonnen. “Elke zondagavond wordt dit stadion bij de voetbalverslagen genoemd. Ik ben er trots op dat dit in het hart van Deventer staat. Maar daar hoef je geen voetbalsupporter voor te zijn”.

Tentoonstelling-samensteller Van Veldhuizen sprong op de bres voor het nieuwe Graaf-Florishof in Keizerslanden, waar architect Sacon uit Zwolle een grote hoeveelheid appartementen, een kinderopvang, een dagopvang, commerciële ruimten en veel parkeerplaatsen in een groot gebouw moest onderbrengen. Met een carrévormig gebouw en fraai binnenterrein tot gevolg. “Dat was best een puzzel”, zei Alie ten Kate van Sacon, die het carré accentueerde met een woontoren als tegenhanger van de galerijflats in de omgeving, en als baken in de wijk.

Volgens Van Veldhuizen is het Graaf-Florishof een fraaie inpassing in een jaren-zestig-wijk, die gedomineerd wordt door rechte lijnen en bebouwing in stroken. ,,Vaak krijg je dan jaren-dertig-woningen. De detaillering en de mooie baksteen van het gebouw is een mooie inpassing in de wijk uit de jaren zestig. Het vloekt niet, maar is er een mooie voortzetting van’’.

Expositie Gebouwde Trots

De expositie Gebouwde Trots is elke zaterdag en zondag tussen 10 en 17 uur te bezoeken bij Architectuurcentrum Rondeel in de Assenstraat 14.

DAP-fietstocht

Met de speciale app op de telefoon kunnen architectuurliefhebbers en andere belangstellenden vanaf 5 oktober op elk gewenst moment een fietstocht maken langs de achttien inzendingen voor de Deventer Architectuurprijs 2022. Daarnaast organiseert Architectuurcentrum Rondeel op zaterdag 15 en zaterdag 22 oktober een aantal gezamenlijke fietstochten onder begeleiding van een van de vrijwilligers van Architectuurcentrum Rondeel.

In totaal telt de fietsroute met de achttien inzendingen ongeveer 40 kilometer. Voor de gezamenlijke tochten heeft het Rondeel de route opgeknipt in een route in en om het centrum van Deventer (8 kilometer) en een route die hoofdzakelijk door de buiten Deventer gelegen inzendingen voert (30 kilometer). Op zaterdag 15 oktober starten beide begeleide routes om 14 uur, de zaterdag erop om 10 uur. Deelnemers aan de eerste tocht kunnen de week erop desgewenst de andere route rijden. Omwille van de veiligheid is de maximale omvang van de groepen beperkt tot vijftien deelnemers.  Vooraf aanmelden is verplicht.

Deelnemers aan de fietstocht en andere belangstellenden kunnen van 5 oktober tot 31 oktober hun stem uitbrengen voor de Publieksprijs, een van de onderdelen van de Deventer Architectuurprijs 2022. De prijzen van de vakjury, het publiek en de kinderjury worden op 1 november uitgereikt in MIMIK.

Fietsroutes

De route Centrum en Schil Deventer voert van de bibliotheek naar Carlos in Huis in de Hofstraat. Daarna volgen drie panden in het Havenkwartier: Het Havenhuis, de Havenmeester en de tweede uitbouw van de Grijze Silo. Langs de Mr. de Boerlaan gaat het verder naar het Vestingkwartier (hoek met de Verlengde Kazernestraat), het CPO-project aan het Venenpark (hoek Amstellaan), de waterwoningen in de Rielerkolk, de woningen in en bij de voormalige tropische landbouwschool, nu Nieuwlarenstein geheten, en het eveneens omgebouwde schoolgebouw Oberon aan de Diepenveenseweg.  In totaal gaat het om tien objecten.

De route Stad en Land begint bij MIMIK en voert dan langs de tot school omgebouwde kerk aan de Zwolseweg, de woning Onze Stek in het meest noordelijke deel van de Zandweerd, sociale woningbouw in Diepenveen, nieuwbouwwijk Steenbrugge, de koffieschenkerij van klooster Nieuw Sion, stadsboerderij Heerlijkheid Linde en de tot woning verbouwde reinwaterkelder aan de Holterweg. Deze route doet acht objecten aan.

Waarom een Deventer Architectuurprijs?

Deze vraag stelden wij ons vorig jaar als bestuur van Architectuurcentrum Rondeel en we werden gelijk enthousiast. Met veel energie zijn we aan de slag gegaan met de Deventer Architectuurprijs.

We weten allemaal dat de gemeente Deventer de komende jaren een hoge ambitie heeft. De stad wil de komende 15 jaar (2035) groeien met maar liefst 11.000 woningen; dat is bijna een kwart meer woningen dan er nu in Deventer staan! De stad gaat hoe dan ook groeien door verdichting, transformatie en ontwikkeling van nieuwe concepten en locaties. Hoe zorgen we ervoor dat deze groei ook de kwaliteit krijgt die Deventer verdient. De impact van goede (al dan niet spraakmakende) architectuur voor de stad is een niet te onderschatten economische factor van belang. Juist nu komt het erop aan, we gaan bouwen aan het erfgoed van morgen.

Architectuur en ruimtelijke kwaliteit

Dan is het opmerkelijk dat in de drie jaar geleden vastgestelde Omgevingsvisie Deventer 2019 de twee woorden architectuur en ruimtelijke kwaliteit ontbreken. Daarom terug naar het waarom van de Deventer Architectuurprijs. Het is voor ons nu het moment om met deze prijs architectuur in Deventer op de kaart te zetten. Over de kwaliteit die nodig is voor de stad van de toekomst, daar moeten we het met elkaar over hebben.

Exposure projecten Deventer

De prijs geeft exposure aan alle mooie projecten die in de gemeente Deventer zijn gerealiseerd en leidt ook het gesprek in de stad over deze projecten. Niet alleen door professionals, de blik van de vakjury, maar vooral ook in de stad zelf, met de kinderjury en de publieksjury. Iedereen heeft een mening over architectuur, over mooi en lelijk. Het gesprek in de stad te koppelen aan het oordeel van een vakjury kan tot verrassende resultaten leiden! Vooral projecten waar de meningen over verschillen prikkelen de discussie, daar leren we van, dat leidt tot verdieping.

Dat is ook de rol die wij als Rondeel willen nemen: initiëren, stimuleren en uitdagen om met elkaar het gesprek aan te gaan over de kracht van ruimtelijke kwaliteit. Wij verheugen ons op de eerste editie van de Deventer Architectuurprijs.

Cristien Bensink, bestuur Architectuurcentrum Rondeel