De voormalige gasfabriek aan de Zutphenseweg werd ontworpen vanuit eenzelfde architectonische visie. Het zijn bakstenen gebouwen op een betonfundering onder zadeldaken. De versiering van het muurwerk is sober en beperkt zicht tot biezen, afzaten en lekdorpels van geel geglazuurde baksteen. Door het verspringen van de nokrichtingen, de dakhoogten en de aangebrachte luchtkappen is een levendig geheel ontstaan. De gevels zijn geleed door het aanbrengen in een strak ritme van ondiepe blindnissen waarin de deuren en vensters zijn geplaatst. In de praktijk is dit een sterk architectonisch middel gebleken om de verschillende raam- en deurvormen toch aan elkaar te binden tot een geheel. En niet in de laatste plaats als buffer om veranderingen en verstoringen op te vangen, waarbij het totaalbeeld toch overeind blijft. 

Transformatie naar Business Innovatie Centrum 

De eerste stappen voor ontwikkeling van de Gasfabriek naar ‘‘Business Innovatie Centrum’’ (BIC) zijn in 2015 gezet en passen in de omgevingsvisie stadszone Deventer. Sinds 2017 zijn de historische panden van Het Meter- en Regulateursgebouw, het Apparatengebouw en het Ketelhuis ‘ontwikkeld. Het daarnaast gelegen gerenoveerde Essentkantoor is sinds 2017 een pleisterplaats voor startende innovatieve bedrijven en instellingen. 

Het terrein is opengesteld en is goed te gebruiken voor een dubbelfunctie van parkeer- en verblijfsruimte en daarnaast als ‘‘evenemententerrein’’. De zomerdijk langs de IJssel staat in directe verbinding met de Gasfabriek en de Zutphenseweg. Het fabriekscomplex was ook voorzien van meerdere gashouders. De overgebleven gebouwen hebben een levendige en warme uitstraling: het verweerde rode metselwerk, waterslagen en lagen van gele geglazuurde stenen, de kozijnen in donkerbruin en crèmekleuren. Af en toe deuren in het groen. 

Voor de nieuwe ontwikkelingen op de campus zijn een tweetal architectuur expressie bedacht. De eerste benadering is de ‘homogene uitbreiding’ direct op bestaande bebouwing conform de reeds ingeslagen route bij het regulatiehuis. Dit is altijd een uitbreiding die recht doet aan het uit te breiden deel en deze is dan vrij homogeen en eenduidig waardoor de rijke expressie van het bestaande gebouw blijft spreken en zeker niet wordt ‘overschreeuwd’. Ook hier is het verbindende materiaal voor de gevel cortenstaal. 

De tweede benadering is het expo gebouw. Het betreft een architectuur die expressief en eigenzinnig is waardoor het campusgevoel wordt onderstreept. Een expo gebouw is vrijstaand en autonoom. Het heeft een gevelbeeld dat eigentijds is en geen klassiek opbouw kent zoals de bestaande authentieke gebouwen. Maar ook hiervoor is het verbindende materiaal voor de gevel cortenstaal. Door deze benadering ontstaat er een familie van verschillende ingrediënten; bestaande gebouwen, homogene uitbreidingen en de expo gebouwen. Door deze ‘familie’ fraai te mixen op het terrein ontstaat er een aantrekkelijk samenhangend totaalbeeld.  

Burgemeester König benoemde in zijn openingstoespraak ongelooflijk blij te zijn met het nieuwe Gebouw X. Het bijzondere ontwerp van Architecten_Lab ziet hij als een nieuw soort brutalisme, en goed passend bij de stad Deventer. 

Marc Harmsen: “Het gebouw symboliseert niet alleen de geschiedenis, maar ook de toekomstgerichte visie van De Gasfabriek. De expressieve en eigenzinnige uitstraling is gecreëerd met circulaire uitgangspunten: de losmaakbare cortenstalen elementen zijn opgehangen aan innovatieve prefab gevelelementen gevuld met stro. Dit flexibele en duurzame gebouw is klaar voor een mooie toekomst!” 

Er zijn veel duurzame en circulaire keuzes gemaakt in het ontwerp van dit gebouw, zoals: het loskoppelen van constructies, bouwkundige onderdelen en installaties, energiezuinige installaties inclusief zonnepanelen op het dak, prefab houten gevelelementen gevuld met stro en de modulaire gevelelementen van cortenstaal.

Aanvankelijk was het Hegius-gebouw bestemd voor het Gymnasium en de MMS. Later is de school onderdeel geworden van ROC Aventus, onder andere was de MEAO hierin gehuisvest. Na jarenlange leegstand heeft het gebouw nu een nieuwe invulling gekregen, waarbij een gedeelte publiekelijk toegankelijk is gebleven door de komst van het museum EICAS. EICAS (European Institute for Contemporary Art and Science) is een nieuw museum voor naoorlogse abstracte kunst.   

De grootste ontwerpuitdaging was, om in een historische binnenstad, een toevoeging te doen aan het gebouw om te duiden dat er een museale invulling van niveau is gehuisvest.  De bestaande kapvorm in combinatie met een kunstwerk en de noodzakelijke daglichttoetreding voor de bovengelegen appartementen heeft geleid tot de huidige vorm, waarbij het gehele dak is verglaasd. Het kunstwerk is gemaakt van geëmailleerde glaspanelen en de daglichttoetreding is gerealiseerd door royale profielloze glazen lantaarns en lichtstroken.  

De combinatie van een gemeentelijk monument en een kunstwerk van de Chinese kunstenaar Lu Xinjian op het dak op basis van de stilistische plattegrond van Deventer is bijzonder. In de serie “City DNA” heeft Lu Xinjian Deventer weergegeven in de DNA van de gebouwde omgeving. Waarbij het stadhuis en de beroemde vingerafdrukken zich verhouden tot het DNA van de bewoners van de stad Deventer. 

Het kunstwerk is gemaakt van geëmailleerde glaspanelen, zodat zonlicht de kleuren ook na verloop van tijd niet doen vervagen. Daarbij heeft glas een unieke glansgraad, zodat de aankleding van het dak een soort icing op de taart is geworden. De glazen lantaarns zijn uniek gelijmde glasconstructies zijn, zonder profielen. In deze toepassing is dit nog niet eerder uitgevoerd.  

Het project heeft ook landelijke erkenning gekregen. De transformatie van een gemeentelijk monument naar een museum en appartementen is door de TU Delft Faculteit  Bouwkunde uitgeroepen als een geslaagd voorbeeldproject voor Nederland en opgenomen in haar curriculum.  

Het Hegius is verduurzaamd. Achterzetwanden en -beglazing, PV cellen, lage temperatuursverwarming in combinatie met stadverwarming, laadpalen, WTW units en een  hoge isolatiewaarde.   

Een belangrijk aspect van dit nieuwbouwproject is de nadruk op duurzaamheid. De gebouwen worden aangesloten op het lokale warmtenet, een moderne vorm van energievoorziening die gebruikmaakt van restwarmte. Dit zorgt niet alleen voor lagere energiekosten voor de bewoners, maar draagt ook bij aan de vermindering van de CO₂-uitstoot. Dit sluit naadloos aan bij de doelstellingen van de gemeente om de wijk te verduurzamen en energie-efficiëntie te bevorderen.
Daarnaast zijn de woningen energiezuinig ontworpen, met een sterke focus op isolatie en het gebruik van duurzame materialen. Deze woningen voldoen aan de strenge normen van het Bouwbesluit, wat betekent dat ze toekomstbestendig zijn en een comfortabele woonomgeving bieden, ook op de lange termijn.

Het ontwerp van de drie woongebouwen is met veel zorg tot stand gekomen, waarbij de integratie met de bestaande omgeving en de schaal van de buurt centraal stond. De gebouwen zijn ontworpen met een alzijdig karakter, wat betekent dat ze van alle kanten een even representatieve uitstraling hebben. De hoofdentrees zijn georiënteerd op de Rubensstraat, waar een grote glazen pui over meerdere verdiepingen de entree markeert. Deze glazen gevels hebben niet alleen een esthetische functie, maar zorgen er ook voor dat daglicht doordringt tot in de collectieve hal van elk gebouw, wat bijdraagt aan een open en uitnodigende sfeer.
Om te zorgen dat de nieuwbouw goed aansluit bij de schaal van de omliggende bebouwing, zijn de drie woonvolumes verticaal ‘opgeknipt’. Hierdoor ogen de gebouwen minder massief en sluiten ze beter aan bij het kleinschaligere karakter van de wijk. De architectuur en materialisatie van elk gebouw zijn zorgvuldig uitgewerkt, met subtiele variaties die zorgen voor een visuele dynamiek, zonder dat de gebouwen hun onderlinge verwantschap verliezen. Het zijn als het ware ‘broertjes en zusjes’ – elk met een eigen identiteit, maar duidelijk onderdeel van één familie. Deze benadering zorgt voor een samenhangend en herkenbaar geheel, dat de buurt visueel verrijkt.
Een essentieel onderdeel van het project is de integrale aanpak van de bebouwing en het omringende terrein. In samenwerking met een landschapsarchitect is een zorgvuldig ontworpen buitenruimte gerealiseerd, die de woongebouwen op natuurlijke wijze verbindt met de omliggende straten en het groen in de wijk. Er is aandacht besteed aan de inrichting van de openbare ruimte, waarbij voetpaden, groenvoorzieningen en zitplekken een belangrijke rol spelen in het creëren van een prettige en toegankelijke leefomgeving.
De groene inrichting rondom de woongebouwen draagt niet alleen bij aan de leefbaarheid, maar biedt ook mogelijkheden voor sociale interactie tussen bewoners. Dit is met name van belang voor senioren, voor wie een aantrekkelijke buitenruimte kan bijdragen aan hun welzijn en sociale betrokkenheid. Daarnaast zorgt het groene karakter van het terrein voor een overgang tussen de bebouwde omgeving en de nabijgelegen natuurlijke elementen van de wijk, wat een gevoel van ruimte en rust creëert.

Het gehele project is ontworpen met de behoeften van senioren in gedachten. Dit uit zich niet alleen in de toegankelijkheid van de gebouwen, zoals het ontbreken van drempels en de aanwezigheid van liften, maar ook in de indeling van de woningen zelf. De appartementen zijn ruim opgezet en voorzien van moderne gemakken die het wonen comfortabel maken, zelfs voor mensen met een beperkte mobiliteit. Daarnaast is er extra aandacht besteed aan de veiligheid van de bewoners, onder andere door middel van toegangscontrole en goede verlichting in zowel de openbare ruimtes als rondom de gebouwen.

Het project Rubenstraat is een zorgvuldig ontwikkeld en doordacht plan dat bestaat uit drie gebouwen. Deze gebouwen geven op een moderne en innovatieve manier vorm aan de wederopbouwwijk Zandweerd, waarbij ze perfect inspelen op de unieke kenmerken van de omgeving. Door de toevoeging van deze nieuwbouw is niet alleen de levendigheid in de wijk toegenomen, maar is ook de sociale veiligheid aanzienlijk verbeterd. Dit draagt bij aan een prettiger leefklimaat voor de bewoners en bezoekers van de wijk.
Wat dit project bijzonder maakt, is de manier waarop de wederopbouwarchitectuur op een hedendaagse wijze is geïnterpreteerd. Elementen en details die typerend zijn voor de oorspronkelijke architectuur van de wijk, zoals materiaalgebruik, metselwerkverbanden en betonnen banden, zijn op een subtiele maar doordachte manier opnieuw toegepast. Dit zorgt ervoor dat de gebouwen naadloos aansluiten bij de bestaande bebouwing, terwijl ze tegelijkertijd een moderne uitstraling behouden. De combinatie van traditionele en eigentijdse elementen draagt niet alleen bij aan de esthetische kwaliteit van het project, maar geeft de wijk ook een nieuwe dynamiek en een positieve impuls voor de toekomst.
Kortom, het project Rubenstraat is een voorbeeld van hoe zorgvuldig ontworpen nieuwbouw een waardevolle toevoeging kan zijn aan een bestaande wijk. Het verenigt verleden en toekomst op een harmonieuze manier en draagt bij aan de verbetering van zowel de sociale als fysieke omgeving in Zandweerd.

Het project Rubenstraat is een mooi voorbeeld van duurzame ontwikkeling op meerdere niveaus:

1. **Energiezuinigheid**: Het gebouw is energie-efficiënt en aangesloten op een lokaal warmtenet, wat bijdraagt aan de vermindering van de CO2-uitstoot en het gebruik van fossiele brandstoffen.
2. **Biodiversiteit**: Om de biodiversiteit te bevorderen, zijn er in het ontwerp maatregelen opgenomen zoals nestkasten voor verschillende vogelsoorten. Daarnaast is de tuin ontworpen met inheemse planten, bomen en bloemen, waardoor het lokale ecosysteem wordt ondersteund en versterkt.
3. **Sociale duurzaamheid**: Het project heeft veel aandacht besteed aan het bevorderen van sociale interactie. De verkeersruimtes zijn ruim en voorzien van natuurlijk licht, wat ontmoeting tussen bewoners stimuleert. De buitenste woonblokken beschikken over een collectief dakterras, en er zijn ook ontmoetingsplekken in de buitenruimte voorzien. Dit draagt bij aan een hechte en sociale gemeenschap.

Het project Rubenstraat is daarmee een prachtig voorbeeld van hoe duurzaamheid in zowel milieutechnische als sociale zin geïntegreerd kan worden in de bebouwde omgeving.

De Tuinen van Zandweerd is een natuurinclusieve woonwijk, ontwikkeld in een gebied aan de rand van Deventer, waarin mens, plant en dier harmonieus samenleven. Het project dient als proeftuin voor de wijk van morgen, waarin duurzaamheid, collectiviteit en participatie centraal staan. In de tuinen van Zandweerd is ruimte voor duurzaam, ontspannen en gezond wonen in een tuinenlandschap.

De gemeente Deventer had de opgave om het gebied te herontwikkelen waar eerder de ijsbaan en sportvelden lagen, met ertussen een oude loop van de IJssel. Aanvankelijk lag er een plan om een buurt in hoge dichtheid te ontwikkelen, maar de gemeente heeft besloten om hiervan af te zien. In plaats daarvan zou een buurt met ontspannen woonmilieu worden ontwikkeld, passend bij de naastgelegen wijk, waarbij de overgang tussen de stad en het buitengebied van de IJssel zou worden verzacht.

De wijk moest uit een diversiteit aan woon- en bouwvormen bestaan en er is ruimte geboden voor zelf- en samenbouw. Samen met de bewoners werd een toekomstvisie gemaakt en vervolgens werd een ruimtelijk raamwerk opgesteld waarbinnen bewoners hun eigen droom kunnen verwezenlijken. Er zijn gesprekken gevoerd met bewoners om hun wensen te inventariseren. Daaruit kwam onder andere de wens voor een verscheidenheid aan kavelgroottes en woonvormen naar voren. Door middel van een enquête is gevraagd of men een kavel van het formaat tiny, small, medium of large wilde en of men zelf wilde bouwen of samen met buren. Deze methode bood bewoners inspraak in de structuur van de wijk en zorgde ervoor dat een verscheidenheid aan type woningen en bewoners in het gebied konden gaan wonen. Naast de circa 80 kavels voor zelf- en samenbouwers zijn er verschillende specials: de kavels voor sociale huur, een tegel voor tiny houses, een tegel voor collectief particulier opdrachtgeverschap en een kavel voor appartementen aan de IJssel. Dit alles levert een diverse woonbuurt van zo’n 140 woningen op.

De plek kent een lange historie. Het heeft vanaf de jaren ’30 dienst gedaan als ziekenhuis. In de loop van de jaren is er veel bijgebouwd in de oude tuin. Deze gebouwen zijn allen gesloopt en het oude oorspronkelijke ziekenhuis (SMCD gebouw) is behouden en getransformeerd. De uitdaging was het ontwerpen van een passende bebouwing in de voormalige tuin. Hierbij is de beleving van de tuin overeind gebleven en hebben de woningen een moderne uitstraling gekregen. Kenmerken uit de architectuur van de jaren ’30 zijn op een eigentijdse manier geïntegreerd. Bij de transformatie van het SMCD gebouw zijn op zorgvuldige wijze binnen de bestaande structuur diverse woningtypes gerealiseerd. De delen van het gebouw welke zijn aangepast of beschadigd waren zijn modern vorm gegeven en duidelijk zichtbaar.

Het project levert niet alleen een duurzame ontwikkeling in de vorm van toegepaste duurzame materialen en technieken, maar is ook sociaal duurzaam. Dit komt met name door de diversiteit aan doelgroepen die er zijn gehuisvest. Daarbij draagt de gezamenlijke buitenruimte in de vorm van de binnenhof en de tuin bij tot verbinding en ontmoeting. Het hergebruik van het bestaande ziekenhuis (SMCD gebouw) is tevens een duurzame bijdrage. Door behoudt is er minder afval en minder materiaalgebruik.

Het project levert niet alleen een duurzame ontwikkeling in de vorm van toegepaste duurzame materialen en technieken, maar is ook sociaal duurzaam. Dit komt met name door de diversiteit aan doelgroepen die er zijn gehuisvest. Daarbij draagt de gezamenlijke buitenruimte in de vorm van de binnenhof en de tuin bij tot verbinding en ontmoeting. Het hergebruik van het bestaande ziekenhuis (SMCD gebouw) is tevens een duurzame bijdrage. Door behoudt is er minder afval en minder materiaalgebruik.